Choroby nowotworowe są obecnie drugą, po chorobach krążenia, przyczyną zgonów. Niestety, zjawisko to wykazuje systematyczną tendencję wzrostową. Odpowiednia profilaktyka przeciwnowotworowa może uchronić przed rozwojem choroby. Natomiast właściwa diagnostyka, w tym oznaczenie markerów nowotworowych, pomoże w wykryciu lub wykluczeniu procesu nowotworowego, a także w określeniu stopnia zaawansowania choroby czy skuteczności leczenia.
Wczesne wykrycie raka to szansa na życie!
Niepokojący jest fakt, iż pomimo stałego doskonalenia, rozwoju metod diagnostycznych i terapii, nadal u znacznej części osób choroba nowotworowa wykrywana jest zbyt późno, najczęściej w zaawansowanej fazie, gdy nie ma już możliwości całkowitego wyleczenia.
W diagnostyce nowotworowej stosuje się szereg różnych badań, w tym morfologiczne, obrazowe, molekularne, biochemiczne i cytogenetyczne. Wczesne wykrycie choroby znacząco zwiększa szanse na wyzdrowienie lub dłuższy czas życia. Współczesna diagnostyka laboratoryjna dysponuje wieloma możliwościami wczesnego diagnozowania oraz monitorowania leczenia chorób nowotworowych.
Czym są markery nowotworowe?
Markery nowotworowe to najczęściej substancje białkowe wytwarzane przez komórki nowotworowe (lub przez komórki prawidłowe) w odpowiedzi na rozwijający się nowotwór. Ich zwiększone stężenie we krwi może wskazywać na pojawienie się nowotworu i sugeruje wykonanie dalszych badań poszerzających diagnostykę.
Kto powinien zbadać markery nowotworowe?
Oznaczanie poziomu markerów nowotworowych we krwi polecane jest szczególnie osobom, u których w rodzinie występowały nowotwory, mającym predyspozycje genetyczne w kierunku nowotworów lub podejrzewającym u siebie nowotwór. U osób, które nie mają żadnych objawów, niektóre markery mogą być wykorzystywane w profilaktyce nowotworów jako badania przesiewowe. Natomiast u chorych markery te mogą być przydatne w określeniu rokowania i sposobu leczenia. Natomiast u osób, które przeszły chorobę mogą wykryć jej nawrót. Stężenie danego markera może wskazywać na stadium choroby.
Jakie markery warto zbadać?
- PSA to glikoproteina produkowana głównie w komórkach nabłonkowych kanalików gruczołu krokowego. To tzw. swoisty narządowo antygen, co oznacza, że podwyższony poziom tego markera będzie świadczył o problemach z prostatą. Stężenie PSA silnie koreluje z zaawansowaniem procesu nowotworowego, może być oznaczany w formie badań przesiewowych u mężczyzn z grupy wysokiego ryzyka zachorowania na raka prostaty (wywiad rodzinny, krewni pierwszego stopnia). Poza tym, badanie PSA jest cennym narzędziem w kwalifikacji do leczenia chirurgicznego oraz ocenie jego skuteczności, jak i długofalowej kontroli pooperacyjnej, czy po przebytej radioterapii. Stężenie PSA wzrasta umiarkowanie również w przypadkach gruczolaków, łagodnego przerostu czy stanów zapalnych prostaty.
Jak przygotować się do badania?
Badanie nie wymaga bycia na czczo. Uwaga! Poziom PSA wzrasta również po badaniu prostaty przez odbyt (badanie per rectum) czy po stosunku płciowym. Wtedy trzeba odczekać kilka dni, by wykonać badanie.
- CA125 – to glikoproteina, produkowana m.in. przez komórki nowotworowe jajników. To marker raka jajnika i w tej chorobie obserwuje się najwyższe jego stężenia. Rak jajnika to jeden z najbardziej podstępnych nowotworów, który długo rozwija, się nie dając specyficznych objawów. Najczęściej jest zbyt późno diagnozowany, co uniemożliwia całkowite wyleczenie. Należy do głównych przyczyn zgonów spowodowanych przez nowotwór u kobiet. Stężenie Ca125 koreluje ze stopniem rozwoju choroby. Poza tym białko to może być podwyższone, aczkolwiek nieswoiście, w stanach zapalnych wątroby, trzustki i jajników, endometriozie, niekiedy w marskości wątroby oraz w niektórych chorobach immunologicznych.
Jak przygotować się do badania?
Badanie nie wymaga bycia na czczo. UWAGA! Badania nie wykonujemy w ciąży i w trakcie miesiączki – marker Ca125 jest wtedy nieswoiście podwyższony.
