Dla osoby niewystarczająco przygotowanej do regularnej aktywności fizycznej, zbyt duże przeciążenie nadmiernym wysiłkiem fizycznym może skończyć się kontuzją lub wystąpieniem chorób, które wynikają z przeforsowania ciała. Badania sportowców umożliwiają kontrolę, czy zachowania związane z aktywnością fizyczną na pewno działają na korzyść osób uprawiających sport i poprawę stanu całego organizmu. Wykonanie badań jest szczególnie ważne dla osób planujących zmianę trybu życia na bardziej aktywny oraz dla intensywnie trenujących.
Do wykonania badań dla sportowców powinny skłonić pacjenta oznaki przewlekłego zmęczenia, osłabienie, bezsenność, zawroty głowy i kołatanie serca, bóle kostno-stawowe, zaburzenia miesiączkowania u kobiet.
Badania laboratoryjne pozwalające na ocenę stanu zdrowia należy wykonać przed rozpoczęciem aktywności fizycznej oraz kontrolnie co 12
– 24 miesiące, w zależności od stanu zdrowia i intensywności treningów.
Stan organizmu można ocenić na podstawie licznych parametrów we krwi pacjenta, które wskazywałyby na nadmierny rozpad tkanki mięśniowej lub niewłaściwe stosowanie wielu odżywek, które mogą wywoływać negatywne skutki zdrowotne. W podstawowym pakiecie badań, który umożliwia monitorowanie stanu zdrowia sportowców, powinny znaleźć się:
• Morfologia krwi pełna (tzw. morfologia 5 diff.)
Jakościowa i ilościowa ocena składu i morfologii krwi obwodowej, krwinek: czerwonych (erytrocytów), białych (pięciu frakcji) oraz płytek krwi (trombocytów). Podstawowe przesiewowe badanie krwi o zastosowaniu profilaktycznym i diagnostycznym.
Podstawowe badanie morfologii wykonywane w ramach ogólnej oceny stanu zdrowia. Jest wykorzystywane jako badanie profilaktyczne i diagnostyczne. Służy do wykrywania wielu zaburzeń i chorób, pomaga w rozpoznawaniu m.in.: niedokrwistości, zakażeń, stanów zapalnych, zaburzeń krzepnięcia, białaczek.
• Retikulocyty – młode, niedojrzałe postacie krwinek czerwonych
Badanie zawartości retikulocytów we krwi jest dobrym wskaźnikiem aktywności szpiku kostnego. Badanie to jest użytecznym wskaźnikiem podczas poszukiwania przyczyn niedokrwistości i zaburzeń składu krwi.
• Poziom glukozy w surowicy
Poziom glukozy ma wpływ na funkcjonowanie organizmu w czasie wysiłku. Zwiększone lub obniżone stężenie glukozy we krwi jest wskazaniem do zmodyfikowania aktywności i diety.
• AsPAT i AlAT – enzymy wątrobowe
Intensywny wysiłek fizyczny może powodować wzrost poziomu enzymów wątrobowych . Nie jest to zjawisko groźne, a poziomy enzymów szybko wracają do normy po okresie odpoczynku. Należy pamiętać, że badania poziomów enzymów wątrobowych w czasie treningów wykonujemy po 1-2 dniach odpoczynku.
• Elektrolity: Sód, Potas, Wapń, Magnez
Elektrolity odgrywają niezmiernie ważną rolę w utrzymaniu homeostazy prawidłowo funkcjonującego organizmu. Innymi słowy, są niezbędne do życia. Ich rola polega na regulacji pracy serca i układu nerwowego, utrzymaniu odpowiedniej równowagi płynów, dostarczaniu tlenu do tkanek oraz utrzymaniu równowagi kwasowo-zasadowej. Ich odpowiedni poziom zapobiega skurczom mięśni, wpływa na wytrzymałość i prawidłową pracę serca. Należy pamiętać, iż są to mikroelementy łatwo tracone w czasie intensywnej aktywności fizycznej.
• CK-kinaza kreatynowa – enzym odpowiedzialny za przemiany energetyczne w komórce
Osoby z dużą masą mięśniową mają wyższą aktywność CK we krwi w porównaniu do osób o małej masie mięśniowej. Znaczny wysiłek fizyczny może powodować wzrost aktywności CK, podobnie – wzrost aktywności tego enzymu obserwuje się w przypadku uszkodzenia mięśni.
